1) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ: Η πολυπλοκότητα της έννοιας του χώρου (γεωγραφικός, κοινωνικός και λειτουργικός χώρος, χώρος δραστηριοτήτων, χώρος ιδεών), ο χώρος ως μαθηματική έννοια, η μέτρηση στο χώρο (απόσταση και μετρικές συναρτήσεις), η έννοια της κλίμακας, επιδράσεις στα οικονομικά φαινόμενα λόγω κλίμακας (μικροοικονομία, μακροοικονομία), επιδράσεις του χώρου στα οικονομικά φαινόμενα (διαφορική οικονομική ανάπτυξη γεωγραφικών περιοχών, χωρικές ανισότητες), εισαγωγή του χώρου στη μελέτη των οικονομικών φαινομένων, από την οικονομετρία στη χωρική οικονομετρία, το πλαίσιο της χωρικής οικονομετρίας, οι έννοιες της χωρικής εξάρτησης και ετερογένειας.
2) Η ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ: Ορισμός της συνδετικότητας στο χώρο, η έννοια της γειτονιάς, πίνακες χωρικής αλληλεπίδρασης (πίνακες χωρικής γειτνίασης, πίνακες γειτνίασης με χωρικά βάρη, πίνακες χωρικών αποστάσεων, πίνακες χωρικών σταθμίσεων), τελεστές χωρικής υστέρησης, κυκλικότητα και πλεονασμός τελεστών χωρικής υστέρησης, ιδιότητες πινάκων χωρικών βαρών.1) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ: Η πολυπλοκότητα της έννοιας του χώρου (γεωγραφικός, κοινωνικός και λειτουργικός χώρος, χώρος δραστηριοτήτων, χώρος ιδεών), ο χώρος ως μαθηματική έννοια, η μέτρηση στο χώρο (απόσταση και μετρικές συναρτήσεις), η έννοια της κλίμακας, επιδράσεις στα οικονομικά φαινόμενα λόγω κλίμακας (μικροοικονομία, μακροοικονομία), επιδράσεις του χώρου στα οικονομικά φαινόμενα (διαφορική οικονομική ανάπτυξη γεωγραφικών περιοχών, χωρικές ανισότητες), εισαγωγή του χώρου στη μελέτη των οικονομικών φαινομένων, από την οικονομετρία στη χωρική οικονομετρία, το πλαίσιο της χωρικής οικονομετρίας, οι έννοιες της χωρικής εξάρτησης και ετερογένειας.
2) Η ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ: Ορισμός της συνδετικότητας στο χώρο, η έννοια της γειτονιάς, πίνακες χωρικής αλληλεπίδρασης (πίνακες χωρικής γειτνίασης, πίνακες γειτνίασης με χωρικά βάρη, πίνακες χωρικών αποστάσεων, πίνακες χωρικών σταθμίσεων), τελεστές χωρικής υστέρησης, κυκλικότητα και πλεονασμός τελεστών χωρικής υστέρησης, ιδιότητες πινάκων χωρικών βαρών.
3) ΧΩΡΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ: Μορφές χωρικών δεδομένων, είδη χωρικών μονάδων (σημειακά, γραμμικά, επιφανείας), βασικές χωρικές πράξεις, συνεχής και διακριτή ανάλυση συνδετικότητας (ζώνες, δίκτυα), γεωστατιστικά μέτρα θέσεως (χωρικός μέσος, σταθμισμένος χωρικός μέσος, κεντρικό σημείο), γεωστατιστικά μέτρα διασποράς (τυπική απόσταση, έλλειψη τυπικής απόστασης), γραφική παρουσίαση χωρικών δεδομένων, θεματική χαρτογραφία, χαρτογράμματα Gaster and Newman.
4) ΧΩΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ: Η έννοια της μεταβλητής και της κατανομής, είδη κατανομών ως προς τη μεταβλητή (κατανομή τιμών, τάξης-μεγέθους, συχνοτήτων, πιθανότητας), πρότυπες ή θεωρητικές κατανομές πιθανότητας (διακριτή, διωνυμική, ομοιόμορφη, τυχαία, υπεργεωμετρική, κανονική, εκθετική, βήτα και γάμμα), οι χωρικές μεταβλητές και τα είδη χωρικών μεταβλητών, οι κατανομές στο χώρο, ανίχνευση χωρικών τυπολογιών με αναγωγή σε πρότυπα αναφοράς.
5) ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΧΩΡΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ: Ο δείκτης Theil, η καμπύλη Lorenz, ο συντελεστής Gini, ο συντελεστής Florence, ο συντελεστής Gini – Hirschman.
6) ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑΣ: Χωρική εξειδίκευση γραμμικού υποδείγματος, υπόδειγμα χωρικής γραμμικής παλινδρόμησης για διατομεακά (cross-sectional) και για χωροχονικά (space-time) δεδομένα, το υπόδειγμα χωρικής υστέρησης (με άμεσες και έμμεσες επιδράσεις), το υπόδειγμα χωρικού σφάλματος.
7) ΜΗ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ: Μοντέλα βαρύτητας στο χώρο, χωρικά υποδείγματα με βάση το μεταφορικό κόστος, ιεραρχικά χωρικά συστήματα, χωρικά δίπολα, πολυκεντρικά συστήματα.
8) ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ: Ορισμοί, τυχαίο πεδίο, στασιμότητα και ισοτροπία, τοπική συμμεταβολή, μεικτές ακολουθίες, ανάλυση χωρο-χρονικών σειρών, χωρική διαδικασία λευκού θορύβου, χωρική αυτοπαλίνδρομη διαδικασία, χωρική διαδικασία κινητού μέσου, ασυμπτωτικές προσεγγίσεις, χωρική δειγματοληψία.
9) ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΩΝ: Η μέθοδος των ελαχίστων τετραγώνων, χρήσεις και περιορισμοί της μεθόδου των ελαχίστων τετραγώνων, εκτιμητές μεγίστης πιθανοφάνειας, ιδιότητες εκτιμητών, έλεγχος υποθέσεων και διαγνωστικοί έλεγχοι με χρήση της μεγίστης πιθανοφάνειας, εφαρμογές.
10) ΧΩΡΙΚΗ ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ: Γενικές έννοιες, έλεγχοι ετερογένειας με παρουσία χωρικής εξάρτησης, χωρική επέκταση παραμέτρων, άλλες μορφές χωρικής ετερογένειας, η έννοια της χωρικής εξάρτησης, μέθοδοι χωρικής εξάρτησης, ανάλυση χωρικών προτύπων, είδη χωρικών προτύπων (τυχαίο, κανονικό, ομαδοποιημένο).
11) ΧΩΡΙΚΗ ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ: Χωρική αυτοσυσχέτιση, γενικοί δείκτες (Morans I, Getis and Ord General G), τοπικοί δείκτες (Local Morans I - cluster and outlier analysis, Getis and Ord G* - Hot spot analysis).
12) ΑΛΛΕΣ ΜΗ ΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΧΩΡΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ: Μοντελοποίηση χωρικών συστημάτων σε γράφους, οι έννοιες της τοπολογίας και της γεωμετρίας του δικτύου, μέτρα χώρου και τοπολογίας, μέτρα κεντρικότητας, η κατανομή βαθμού, άλλες κατανομές τοπολογικών μεγεθών.
13) ΑΛΛΕΣ ΜΗ ΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΧΩΡΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ: Εύρεση ελάχιστης διαδρομής σε χωρικά δίκτυα, ο αλγόριθμος Dijkstra, η έννοια της συναρμολογισιμότητας (modularirty), επιμερισμός δικτύου σε κοινότητες με τον αλγόριθμο βελτιστοποίησης της συναρμολογισιμότητας (modularity optimization).
Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος αναμένεται πως οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα είναι σε θέση:
Να κατανοήσουν τις θεμελιώδεις έννοιες της οικονομικής του χώρου, της χωρικής οικονομετρίας και της χωρικής ανάλυσης.
Να γνωρίζουν τις βασικές οικονομικές δυνάμεις που αλληλεπιδρούν στο χώρο, να κατανοήσουν τα αίτια που προκαλούν τις χωρικές δυναμικές και τις χωρικές σχέσεις, να κατανοήσουν το πώς ο χώρος επηρεάζει την εθνική οικονομία, τις περιφερειακές οικονομίες και τις οικονομικές συγκεντρώσεις.
Να κατανοήσουν την επέκταση της χρήσεως των εννοιών και εργαλείων της οικονομικής αναλύσεως και της οικονομετρίας σε θέματα χώρου, να γνωρίσουν δείκτες και ποσοτικές μεθόδους μέτρησης χωρικής οικονομικής, χωρικών ανισοτήτων και αλληλεπιδράσεων, χωρικών συγκεντρώσεων και να μετρήσουν με ποσοτικούς δείκτες τις χωρικές δυναμικές.
Να διακρίνουν τις διαφορετικές σχέσεις που μπορούν να δημιουργηθούν μεταξύ χωρικών μονάδων και τη διαδικασία με την οποία η ανάπτυξη μιας χωρικής μονάδας ή οντότητας συνεισφέρει στην ανάπτυξη άλλων.
Η βασική βιβλιογραφία που θα χρησιμοποιηθεί είναι
Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία
- Αργύρης, Θ. (1985). Οικονομική του χώρου. Τόμος ΙΙ, Αστική οικονομική, Εκδοτικός οίκος Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
- Anselin, L. (2013). Spatial econometrics: methods and models (Vol. 4). Springer Science & Business Media.
- Arbia, G. (2006). Spatial econometrics: statistical foundations and applications to regional convergence. Springer Science & Business Media.
- Elhorst, P. (2014), Spatial Econometrics: From Cross-sectional Data to Spatial Panels. Springer, London
- Le Sage J, Pace K (2009), Introduction to Spatial Econometrics. Boca Raton: Taylor and Francis
- Kelejian, H., & Piras, G. (2017). Spatial econometrics. Academic Press.
Ενδεικτική Αρθρογραφία
- Anselin L. (2003), Spatial Externalities, Spatial Multipliers and Spatial Econometrics. International Regional Science Review, 26, 153-166
- Anselin, L. (1995). Local Indicators of Spatial Association- LISA. Geographical analysis, 27(2), 93-115.
- Anselin, L. (2010). Thirty years of spatial econometrics. Papers in regional science, 89(1), 3-25.
- Celebioglu, F., & Dall'Erba, S. (2010). Spatial Disparities across the Regions of Turkey: An Exploratory Spatial Data Analysis. The Annals of Regional Science,45(2), 379-400.
- Crespo Cuaresma, J., Doppelhofer, G., Feldkircher, M. (2014). The Determinants of Economic Growth in European Regions. Regional studies, Vol.48, Nr. 1, pp. 44-67.
- Tsiotas, D., Aspridis, G., Gavardinas, I., Sdrolias, L., Skodova – Parmova, D., (2018) “Gravity modeling in Social Science: the case of the commuting phenomenon in Greece”, Evolutionary and Institutional Economics Review, doi:10.1007/s40844-018-0120-y
- Dall'Erba, S. (2005). Distribution of Regional Income and Regional Funds in Europe 1989–1999: An Exploratory Spatial Data Analysis. The Annals of Regional Science, 39(1), 121-148.
- Seya, H., Yoshida, T., & Yamagata, Y. (2020). Spatial econometric models. In Spatial Analysis Using Big Data (pp. 113-158). Academic Press.
- Amidi, S., & Fagheh Majidi, A. (2020). Geographic proximity, trade and economic growth: a spatial econometrics approach. Annals of GIS, 1-15.
- Griffith, D. A., & Paelinck, J. H. (2018). Introduction to Part II: spatial econometrics. In Morphisms for Quantitative Spatial Analysis (pp. 125-126). Springer, Cham.
- Drennan, M. P., & Saltzman, S. (2017). Regional and spatial econometric analysis. In Methods of interregional and regional analysis (pp. 135-210). Routledge.
- Arbia, G. (2016). Spatial econometrics: A broad view. Foundations and Trends in Econometrics, 8(3–4), 145-265.
- Antonakakis, N. Recent developments in spatial econometrics. Journal of Geographical Systems, 22, 3–4 (2020). https://doi.org/10.1007/s10109-019-00317-y .
- Tsiotas, D., (2016) “City-size or rank-size distribution? An empirical analysis on Greek urban populations”, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management (TERUM), 11(4), pp.1–16.
- Tsiotas, D., Sdrolias, L., Aspridis, G., Skodova-Parmova, D., Dvorakova-Liskova, Z., (2019) “Size distribution analysis in the study of urban systems: evidence from Greece”, International Journal of Computational Economics and Econometrics.
Άλλη σχετική ενδεικτική βιβλιογραφία
- Basile R., Mìnguez, J.M. (2017), “Advances in spatial econometrics: parametric vs. semiparametric spatial autoregressive models”, in Commendatore Pasquale, and Kubin Ingrid (Eds.), Springer
- Basile, R., M. Durbán, R. Mínguez, J. M. Montero, and J. Mur (2014), Modeling regional economic dynamics: Spatial dependence, spatial heterogeneity and nonlinearities, Journal of Economic Dynamics and Control, 48, 229 –245
- Crespo Cuaresma, J., Feldkircher, M. (2013). Spatial Filtering, Model Uncertainty and the Speed of Income Convergence in Europe. Journal of Applied Econometrics, Vol. 28, Issue 4, pp. 720-741.
- Le Sage, J. (2015). Spatial econometrics. In Handbook of research methods and applications in economic geography. Edward Elgar Publishing.
- Stewart, B. M., & Zhukov, Y. (2010, February). Choosing Your Neighbors: The Sensitivity of Geographical Diffusion in International Relations. In APSA 2010 Annual Meeting Paper.
- Patuelli, R., & Arbia, G. (Eds.). (2016). Spatial econometric interaction modelling. Springer International Publishing.
- Elhorst, J. P. (2017). Spatial Panel Data Analysis. Encyclopedia of GIS, 2, 2050-2058.
- LeSage, J. P., & Pace, R. K. (2018). Spatial econometric Monte Carlo studies: raising the bar. Empirical Economics, 55(1), 17-34.
- Ye, X. (2016). Spatial econometrics. International Encyclopedia of Geography: People, the Earth, Environment and Technology: People, the Earth, Environment and Technology, 1-12.
- Barthelemy, M., (2011) Spatial networks. Physics Reports, 499:1–101.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά
Journal of Spatial Econometrics (Springer)
Spatial Economic Analysis (Taylor and Francis)
Regional studies (Taylor and Francis)
Papers in regional science (Wiley)
Review of Urban & Regional Development Studies (Wiley)
Regional Science and Urban Economics (Elsevier)
Networks and Spatial Economics (Springer)
Spatial Statistics (Elsevier) The Annals of Regional Science (Springer)
