1) ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Ρόλος και περιεχόμενο του χωρικού σχεδιασμού, ορισμοί του αντικειμένου του χωρικού σχεδιασμού και της χωροταξίας, οριοθετήσεις του πεδίου της χωροταξίας και του χωρικού σχεδιασμού.
2) ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Αντικείμενα χωρικής ανάπτυξης (συγκεντρώσεις, δίκτυα, ροές), εδαφικές ενότητες (φυσικές, λειτουργικές, πολιτικές), θεωρητικές προσεγγίσεις (για την περιγραφή, ερμηνεία και πρόβλεψη των φαινομένων), η εξελικτική πορεία της χωρικής ανάπτυξης.
3) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Χωροταξία - εθνική πολιτική, Χωροταξικός σχεδιασμός εθνικού επιπέδου – Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού Αειφόρου Ανάπτυξης (ΓΠΧΣ), Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός.
4) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Χωροταξικός σχεδιασμός εθνικού επιπέδου – Ειδικά Πλαίσια, Ειδικό Πλαίσιο για τις υδατοκαλλιέργειες, τον Τουρισμό, τη Βιομηχανία, για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), τα καταστήματα κράτησης.
5) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ: Χωροταξικός σχεδιασμός περιφερειακού επιπέδου, χωροταξικός σχεδιασμός κατώτερου της περιφέρειας επιπέδου, Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ), γενικές κατευθύνσεις Περιοχών Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ).
6) ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΟΙΚΙΣΜΩΝ: Εισαγωγή, η έννοια της πολυκεντρικότητας, θεωρητικές προσεγγίσεις, η πολυκεντρικότητα στη χωροταξική πολιτική, τύποι πολυκεντρικών περιοχών σε αστικό και περιφερειακό επίπεδο.
7) ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ: Η θεωρία γράφων και η ανάλυση πολύπλοκων δικτύων στη μοντελοποίηση χωρικών συστημάτων, η κεντρικότητα ως τοπολογική και γεωμετρική έννοια, μέτρα κεντρικότητας, κεντρικότητα βαθμού (degree centrality), ενδιαμεσότητα (betweenness centrality), κεντρικότητα εγγύτητας (closeness centrality), κεντρικότητα ευθύτητας (straightness centrality) και αποτελεσματικότητα, ιδιοκεντρικότητα (eignenvector centrality).
8) ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Βασικές έννοιες, μεταφορές και χώρος, απόλυτα, σχετικά και αυθαίρετα εμπόδια, τόπος και κατάσταση, η χωρική δομή των μεταφορών, δίκτυα μεταφορών και γεωγραφική εξειδίκευση, η χωροχρονική σύγκλιση των μεταφορών, οι μεταφορές υπό το πρίσμα της επιστήμης δικτύων, τοπολογία και γεωμετρία δικτύων, απόλυτη και σχετική απόσταση, δίκτυα και χωρική συνέχεια, προσβασιμότητα και συνδετικότητα, πρόσβαση και προσβασιμότητα, πλήμνες και πύλες μεταφορικών δικτύων.
9) ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Ανάπτυξη νέων συνδέσεων σε δίκτυα μεταφορών, κριτήρια σχεδιασμού και αξιολόγησης στην ανάπτυξη νέων συνδέσεων βάσει της τοπολογίας, της γεωμετρίας και της λειτουργίας των μεταφορικών δικτύων.
10) ΔΙΚΤΥΑ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Αλληλεπίδραση συστημάτων μεταφορών και χρήσεων γης, μετακίνηση με δημόσια και ιδιωτικά μέσα, λειτουργική ιεράρχηση μεταφορικών δικτύων, συστήματα μεταφορών στον αστικό ιστό, συστήματα μεταφορών περιφερειακής και εθνικής κλίμακας, ζητήματα στις μεταφορές και στρατηγικές αντιμετώπισης, εναλλακτικά δίκτυα μετακίνησης.
11) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, ιστορική αναδρομή, οριοθετήσεις ως προς το χρόνο και το χρόνο, οι τρεις συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης, ζητήματα, το οικολογικό αποτύπωμα, ο μεταβολισμός της πόλης, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης, κλιματική αλλαγή, οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής.
12) ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Αναγκαιότητα και μορφές της χωρικής διακυβέρνησης, το ζήτημα της πολυεπίπεδης χωρικής διακυβέρνησης, διοικητικές διαμερίσεις, τα προγράμματα Καποδίστριας και Καλλικράτης στην Ελλάδα, αρχές διακυβέρνησης, το περιεχόμενο του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού, μητροπολιτική διακυβέρνηση, μελέτες περιπτώσεων.
13) Η ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: Βασικές έννοιες, εδαφική συνοχή, πολιτικές συνοχής, διαρθρωτικά ταμεία, ιστορική αναδρομή, οι εκθέσεις Ευρώπη 2000 (1990) και Ευρώπη 2000+ (1994), το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (ΣΑΚΧ) (1999), πολυκεντρική χωρική ανάπτυξη και νέα σχέση πόλης υπαίθρου, η Εδαφική Ατζέντα (2007), η Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή (2008) και η Εδαφική Ατζέντα 2020 (2011), η χωροταξία και η εδαφική συνοχή ως διακρατική συνεργασία, Παράκτιος και Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός.
Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος αναμένεται πως οι φοιτητές και οι φοιτήτριες θα είναι σε θέση:
Να κατανοήσουν τις θεμελιώδεις έννοιες της χωροταξίας, του χωρικού σχεδιασμού, της περιφερειακής ανάπτυξης και της χωρικής ανάλυσης.
Να γνωρίζουν τις βασικές τάσεις και δυνάμεις που αναπτύσσονται στο χώρο, να κατανοήσουν τα αίτια που προκαλούν τις διαφορικές χωρικές δυναμικές και σχέσεις, να κατανοήσουν το πώς ο χώρος επηρεάζει τις δυνατότητες ανάπτυξης των χωρικών μονάδων και περιοχών και να γνωρίζουν τους κανόνες χωρικού σχεδιασμού και τις πολιτικές που συντελούν στην ισόρροπη ανάπτυξη.
Να εμβαθύνουν σε θέματα σχεδιασμού σε αστικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και να αποκτήσουν θεωρητικές και εφαρμοσμένες γνώσεις σε θέματα οργάνωσης και σχεδιασμού του χώρου σε αστικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Να κατανοήσουν τη δυναμική των χωρικών φαινομένων, τις κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους, το πλαίσιο λειτουργίας και τις πρακτικές σχεδιασμού στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο.
Να κατανοήσουν την έννοια της χωροταξίας στο πλαίσιο διαχείρισης της χωρικής αλλαγής και της χωρικής διακυβέρνησης και να κατανοήσουν την αναγκαιότητα του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού ως ανανεωμένη δημόσια δράση και ως κοινωνική διαδικασία πολιτικού συντονισμού.
Να γνωρίσουν εφαρμοσμένες περιπτώσεις στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού από την Ελλάδα και την Ευρώπη, να κατανοήσουν την έννοια της εδαφικής συνοχής και να γνωρίσουν παραδείγματα χωρικών δημόσιων πολιτικών που προσεγγίζουν την εδαφική συνοχή σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος:
Οι φοιτητές/τριες θα μπορούν να κατανοούν, να έχουν απόψεις και να αναλύουν πραγματικά ζητήματα που σχετίζονται με τη χωροταξία και το χωρικό σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα χωρικής οργάνωσης.
Θα έχουν αναπτύξει τη κριτική τους ικανότητα ώστε να γνωρίζουν, να αναλύουν και να ερμηνεύουν διάφορες πολιτικές χωροταξίας και στρατηγικές χωρικού σχεδιασμού και να διακρίνουν τις καταλληλότερες που συντελούν στην ισόρροπη χωρική ανάπτυξη.
Θα έχουν την ικανότητα να εφαρμόζουν μεθόδους αξιολόγησης χωροταξικών πολιτικών και στρατηγικών χωρικού σχεδιασμού σε πραγματικά προβλήματα και ζητήματα χωροταξικής πολιτικής.
Η βασική βιβλιογραφία που θα χρησιμοποιηθεί είναι
Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία
1. Καυκαλάς Γ. (2004), Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης, Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
2. Ε. Ανδρικοπούλου, Α. Γιαννακού, Γ. Καυκαλάς. Μ. Πιτσιάβα-Λατινοπούλου, (2007) Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη, Εκδόσεις Κριτική.
3. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΑΠΘ, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση».
4. Γιαννακούρου Γ. (2008), Η Χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Εθνικές πολιτικές και ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
5. Καμχής Μ. (2007), Η Ενοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου 1986-2006: Ένα σχεδιαστικό εγχείρημα μεγάλης κλίμακας, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.
6. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειεας, (2019) Χωροταξία & Αστικό Περιβάλλον, Χωροταξία, διαθέσιμο στη URL: www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=228&languate=el-GR.
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
1. Rodrigue, J. P., Comtois, C., Slack, B., (2013) The Geography of Transport Systems, New York, Routledge Publications.
2. Salet, W., Thornley, A., & Kreukels, A. (2003). Metropolitan governance and spatial planning. London: Spon.
3. Wilson, E., & Piper, J. (2010). Spatial planning and climate change. Routledge.
4. Faludi, A. (2010). Cohesion, coherence, cooperation: European spatial planning coming of age?. Routledge.
5. Vaiou, D. (1997). Facets of spatial development and planning in Greece.
Ενδεικτική Αρθρογραφία
1. Μπεριάτος, Η., (2013) “Χωροταξικός σχεδιασμός και εδαφικές - διοικητικές δομές: Ζητήματα χωρικής διακυβέρνησης σε τοπική κλίμακα”, πρακτικά του 11ου Τακτικού επιστημονικού συνεδρίου “Αγροτική οικονομία, ύπαιθρος χώρος, περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη” (ERSA-GR), Πάτρα, 14 έως 15 Ιουνίου 2013.
2. Albrechts, L. (2004). Strategic (spatial) planning reexamined. Environment and Planning B: Planning and design, 31(5), 743-758.
3. Faludi, A. (2000). The performance of spatial planning. Planning practice and Research, 15(4), 299-318.
4. Albrechts, L., Healey, P., & Kunzmann, K. R. (2003). Strategic spatial planning and regional governance in Europe. Journal of the American Planning Association, 69(2), 113-129.
5. Foley, M. M., Halpern, B. S., Micheli, F., Armsby, M. H., Caldwell, M. R., Crain, C. M., ... & Carr, M. H. (2010). Guiding ecological principles for marine spatial planning. Marine Policy, 34(5), 955-966.
6. Allmendinger, P., & Haughton, G. (2010). Spatial planning, devolution, and new planning spaces. Environment and Planning C: Government and Policy, 28(5), 803-818.
7. Kunzmann, K. (2004). Culture, creativity and spatial planning. Town planning review, 75(4), 383-404.
8. Albrechts, L. (2006). Bridge the gap: From spatial planning to strategic projects. European planning studies, 14(10), 1487-1500.
9. Nadin, V., & Stead, D. (2008). European spatial planning systems, social models and learning. DisP-the planning review, 44(172), 35-47.
10. Friedmann, J. (2004). Strategic spatial planning and the longer range. Planning Theory & Practice, 5(1), 49-67.
Άλλη σχετική ενδεικτική βιβλιογραφία
1. Πολύζος, Σ., (2011) Περιφερειακή Ανάπτυξη, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική.
2. Πολύζος, Σ., (2015) Αστική Ανάπτυξη, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική.
3. Πετράκος Γ – Ψυχάρης Ι, (2016), Περιφερειακή ανάπτυξη στην Ελλάδα, Εκδόσεις Κριτική.
4. Martin, K. S., & Hall-Arber, M. (2008). The missing layer: Geo-technologies, communities, and implications for marine spatial planning. Marine Policy, 32(5), 779-786.
5. Reimer, M., Getimis, P., & Blotevogel, H. (2014). The evolution of spatial planning in Greece after the 1990s: Drivers, directions and agents of change. In Spatial planning systems and practices in Europe (pp. 169-188). Routledge.
6. Beriatos, E. (2004). Environmental policy and spatial planning in Greece. Institutional aspects. Water, Air and Soil Pollution: Focus, 4(4-5), 433-444.
7. Papageorgiou, M. (2017). Spatial planning in transition in Greece: a critical overview. European Planning Studies, 25(10), 1818-1833.
8. Reimer, M., Getimis, P., & Blotevogel, H. (2014). Spatial planning systems and practices in Europe: A comparative perspective. In Spatial planning systems and practices in Europe (pp. 21-40). Routledge.
9. Polyzos, S., & Sofios, S. (2008). Regional multipliers, Inequalities and Planning in Greece. South Eastern Europe Journal of Economics, 6(1), 75-100.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά
Environment and Planning A: Economy and Space (SAGE)
Environment and Planning B: Planning and design (SAGE)
Environment and Planning C: Government and Policy (SAGE)
Environment and Planning D: Society and Space (SAGE)
Landscape and Urban Planning (Elsevier)
European Journal of Spatial Development (Nordregio)
Urban, Planning, and Transport Research (Taylor and Francis)
