ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Τμήμα Επιστήμης
Φυτικής Παραγωγής

Γεωλογία Ορυκτολογία

Περιεχόμενο Μαθήματος

Η Γη - Πλανήτης Γη - Φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Γης - Γεωπεριβάλλον και δομή της Γης - Δυναμική κατάσταση της Γης (θερμοδυναμική) – Θεωρίες σχηματισμού της
Εισαγωγή στην Ορυκτολογία-Πετρολογία – Χρησιμότητα για το γεωπόνο - Ορισμός του ορυκτού - Πετρώματα και ορυκτά - Οι κυριότεροι σταθμοί στην εξέλιξη της Ορυκτολογίας - Ονομασία των ορυκτών - Κρυστάλλωση
Γεωμετρική Κρυσταλλογραφία - Γεωμετρικές ιδιότητες των κρυσταλλικών πολυέδρων, περατωτικά στοιχεία - Ζώνη - Απλά και σύνθετα κρυσταλλικά σχήματα, όψη και περιβολή - Παραμόρφωση των κρυσταλλικών σχημάτων. Νόμος της σταθερότητας των γωνιών - Μέτρηση των διέδρων γωνιών. Γωνιόμετρα - Στοιχεία συμμετρίας - Νόμος της συμμετρίας - Κρυσταλλικές τάξεις - Κρυσταλλικά συστήματα - Νόμος του Hauy ή νόμος των παραμέτρων - Δείκτες των κρυσταλλικών εδρών Κρυσταλλικό πλέγμα - Κρυσταλλικό πλέγμα - Είδη πλεγμάτων Έρευνα της δομής των κρυστάλλων με τις ακτίνες Roentgen - Κύρια χαρακτηριστικά των ακτίνων Roentgen - Συνθήκες περιθλάσεως των ακτίνων Roentgen Σχέσεις των ακτίνων των ιόντων και αριθμός σύνταξης - Σύνταξη - αριθμός σύνταξης - Σχέσεις των ακτίνων των ιόντων Σχέση τύπου δομής / Χημικής Σύστασης στα ορυκτά - Ισοτυπία - Ισομορφία - Πολυμορφία
Πυριτικά ορυκτά - Δομή των πυριτικών ορυκτών και ταξινόμησή τους - Νησοπυριτικά ορυκτά - Σωροπυριτικά ορυκτά - Κυκλοπυριτικά ορυκτά - Ινοπυριτικά ορυκτά - Φυλλοπυριτικά ορυκτά - Τεκτοπυριτικά ορυκτά -
Μη πυριτικά ορυκτά - Ανθρακικά ορυκτά - Θειούχα ορυκτά - Οξείδια/Υδροξείδια - Αλογονούχα ορυκτά - Αυτοφυή στοιχεία Φυσικές ιδιότητες των ορυκτών - Σκληρότητα - Σχισμός - Χρώμα - Λάμψη
Εκρηξιγενή ή πυριγενή πετρώματα - Σύσταση του μάγματος - Κατηγορίες μαγμάτων και προέλευσή τους - Κρυστάλλωση μαγμάτων - Εμπειρικοί κανόνες που αφορούν στην κρυστάλλωση του μάγματος - Ιστοί εκρηξιγενών πετρωμάτων - Ταξινόμηση εκρηξιγενών πετρωμάτων
Μεταμορφωμένα πετρώματα - Αναγνώριση των μεταμορφωμένων πετρωμάτων - Κατηγορίες μεταμορφωμένων πετρωμάτων - Παράγοντες μεταμόρφωσης - Ιστοί των μεταμορφωμένων πετρωμάτων - Ζώνες μεταμόρφωσης - Φάσεις μεταμόρφωσης - Ταξινόμηση των μεταμορφωμένων πετρωμάτων
Ιζηματογενή πετρώματα - Αποσάθρωση - Μεταφορά των προϊόντων της αποσάθρωσης - Απόθεση προϊόντων μεταφοράς - Διαγένεση - Ταξινόμηση των ιζηματογενών πετρωμάτων - Ταξινόμηση των χημικών ιζημάτων - Ταξινόμηση των βιοχημικών ιζημάτων Συγκρότηση των πετρωμάτων στο χωρόχρονο-Γεωλογικές Δομές – Λιθοστρωματογραφία -
Γεωλογικός Χρόνος – Χρονολόγηση πετρωμάτων Βασικές ιδιότητες πετρωμάτων και ιζημάτων - γεωλογική δομή -Μορφή και σχέση γεωλογικών δομών στη συγκρότηση γεωλογικών μονάδων
Ενδογενείς (Δυναμικές) μεταβολές της δομής – Τεκτονική γεωλογία-Μεταβολές γεωλογικής δομής – Παραμόρφωση - Πλαστική (συνεχής) παραμόρφωση (ρευστικές δομές, πτυχές κ.ά.) - Θραυσιγενής παραμόρφωση (ασυνεχής) (διακλάσεις , Ρήγματα, κατακλαστικές δομές κ.ά) - Ηπειρογένεση – Ορογένεση (ηφαιστειότητα, σεισμικότητα κ.ά.) Θεωρία της τεκτονικής των Λιθοσφαιρικών Πλακών Δυναμικές μεταβολές γεωλογικής δομής και αναγλύφου - Ενεργή ηφαιστειότητα – ηφαίστεια - Ενεργός τεκτονική – Σεισμοί – Διαπειρισμός - Υπεδαφική διάλυση – Καρστικοποίηση - Υπεδαφική διάβρωση – Καθιζήσεις - Κατολισθήσεις
Υδρογεωλογία Μορφές Νερού- Υδρολογικός Κύκλος – Υδρολογικό ισοζύγιο- Υδρογεωλογική συμπεριφορά των γεωλογικών σχηματισμών – Τύποι νερού στο έδαφος – Υδροφόροι ορίζοντες – Κίνηση υπόγειου νερού – Χαρακτηριστικά μεγέθη υδρομαστευτικής περιοχής – Υδροχημικά χαρακτηριστικά υπόγειου νερού – Ρύπανση Νερού.
Οι Εργαστηριακές ασκήσεις έχουν δομηθεί έτσι ώστε οι φοιτητές:
 Να γνωρίσουν τα στοιχεία συμμετρίας και τις κρυσταλλικές τάξεις (Εργαστήριο 1)
 Να γνωρίσουν τις μεθόδους προσδιορισμού των ορυκτών και την Κλίμακα Mohs (Εργαστήριο 2)
 Να γνωρίσουν τις βασικές κατηγορίες πετρωμάτων και των χαρακτηριστικών τους με έμφαση αυτά που δομούν τον Ελλαδικό χώρο
 (Πυριγενή και μεταμορφωμένα Πετρώματα Ελλαδικού χώρου, Εργαστήριο 3, Ιζηματογενή πετρώματα Ελλαδικού Χώρου (Εργαστήριο 4)
 Να εντρυφήσουν στην ανάγνωση ενός τοπογραφικού χάρτη και των πληροφοριών που αντλούνται σε διάφορες κλίμακες (Εργαστήριο 5)
 Να εντρυφήσουν στην ανάγνωση ενός γεωλογικού χάρτη και να κατανοήσουν τις πληροφορίες που αντλούνται από αυτόν (Υπόμνημα, Λιθοστρωματογραφική στήλη και γεωλογική τομή) (Εργαστήριο 6)
 Να προβούν στην κατασκευή τοπογραφικών τομών (Εργαστήριο 7)
 Να προβούν στην κατασκευή απλών γεωλογικών τομών (Εργαστήριο 8)
 Να αριθμήσουν ένα υδρογραφικό δίκτυο, να υπολογίσουν υδρογραφική πυκνότητα και συχνότητα, να συγκρίνουν και να αξιολογήσουν ποτάμια συστήματα με διαφορετικά χαρακτηριστικά (Εργαστήριο 9)
 Να σχεδιάσουν τα όρια μια υδρολογικής λεκάνης σε τοπογραφικό χάρτη (Εργαστήριο 10)
 Να υπολογίσουν το υδρολογικό ισοζύγιο μιας λεκάνης (Εργαστήριο 11)
 Να εκτιμήσουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υδάτων (Εργαστήριο 12)

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Μέσα από τις παραδόσεις, τις εργαστηριακές ασκήσεις και την άσκηση υπαίθρου επιδιώκεται η
κατανόηση των φοιτητών στις ενδογενείς και εξωγενείς φυσικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα
και διαμορφώνουν το ανάγλυφο και τα πετρώματα της Γης. Οι διεργασίες αυτές καθορίζουν τους
φυσικούς πόρους και τη βιοποικιλότητα. Το γεωπεριβάλλον καθορίζει τον τρόπο και την ποιότητα
ζωής μας. Η γνώση των γεωλογικών διεργασιών προσφέρει μια πολύτιμη πληροφόρηση για τη
λειτουργία του πλανήτη και την βέλτιστη αξιοποίηση των φυσικών πόρων με άμεσα οφέλη στην
πρόληψη, τον σχεδιασμό και την αειφόρο ανάπτυξη. Η Γεωλογία έχει σημαντική επίδραση στην
καθημερινότητά μας τόσο άμεση (π.χ. σεισμοί, πλημμύρες, κατολισθήσεις κτlπ) όσο και έμμεση (π.χ.
ανάγλυφο της χώρας, χώροι καλλιέργειας, λιμναία, ποτάμια και καρστικά συστήματα,
βιοποικιλότητα κτλπ). Παράλληλα η γεωλογία παρέχει τις πρώτες ύλες για πολλά από τα προϊόντα
που χρησιμοποιούμε (π.χ. από δομικά υλικά, πολύτιμους λίθους έως υλικά υψηλής τεχνολογίας και
ενεργειακές πρώτες ύλες), ενώ επηρεάζει άμεσα τους εδαφικούς και υδατικούς πόρους. Στη
γεωλογία αναλύεται το γεωλογικό περιβάλλον της γης, οι σημαντικότεροι κύκλοι μεταβολής του και
η σχέση του με τις άλλες παραμέτρους που ελέγχουν το φυσικό περιβάλλον. Διάθρωση των
πετρωμάτων στον χωροχρόνο, συγκρότηση γεωλογικών ομάδων – γεωλογική δομή, δυναμική
φόρτιση και γεωδυναμικές μεταβολές, γεωμορφολογική διαμόρφωση της λιθόσφαιρας,
επιφανειακές μεταβολές αναγλύφου η σχέση τους με τη διαμόρφωση γεωλογικών περιβαλλόντων
και η επιπτώσεις τους στο γενικότερο περιβάλλον της γης. Ειδικότερα, παρουσιάζονται οι γενικές
αρχές ορυκτολογίας και πετρολογίας, γένεση, ιδιότητες και ταξινόμηση των ορυκτών και των
πετρωμάτων. Στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση της κρυσταλλικής δομής των ορυκτών, της
σχέσης δομής - φυσικών και φυσικοχημικών ιδιοτήτων, της αναγνώρισης των ορυκτών με
διαφόρους μεθόδους, της δημιουργίας των διαφόρων πετρωμάτων, της ορυκτολογικής τους
σύστασης και της ταξινόμησής τους και της μεταμόρφωσης και εξαλλοίωσης των πετρωμάτων.
Τέλος, να μπορούν οι φοιτητές να ανταποκριθούν σε εφαρμογές ή ερευνητικές ανάγκες κατά την
επαγγελματική τους σταδιοδρομία ή κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής / τρια θα είναι σε θέση να:
 Να αντιληφθεί ότι η βιοποικιλότητα επηρεάζεται άμεσα από το γεωπεριβάλλον, την ποικιλία
ορυκτών και πετρωμάτων, την υδροχημεία, την γεωθερμική βαθμίδα, και την γεωμορφολογία. Ο
Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυπλοκότητα πετρωμάτων και δομών, από έντονο και
πολύπλοκο ανάγλυφο και διαφορετικές γεωδυναμικές διεργασίες. Όλα αυτά συνηγορούν στην
υψηλή βιοποικιλότητα και την ανάπτυξη ενδημικών ειδών.
 Κατανοήσει τη σημασία της Γεωλογίας-Ορυκτολογίας ως προς τους εδαφικούς πόρους. Το
έδαφος έχει άμεση σχέση με το μητρικό πέτρωμα και τα ορυκτά που το δομούν. Παράλληλα με
τη δημιουργία των εδαφών μεγάλη σημασία έχει η μεταφορά των ιζημάτων μέσω των
διεργασιών και μηχανισμών διάβρωσης και ιζηματογένεσης.
 Κατανοήσει τη σημασία της Γεωλογίας-Ορυκτολογίας ως προς τους υδατικούς πόρους. Ο ρόλος
του αναγλύφου, των υδρολογικών λεκανών και της υδατοπερατότητας των γεωλογικών
σχηματισμών καθορίζει την επάρκεια του υπόγειου και επιφανειακού νερού, ενώ επηρεάζει
καθοριστικά το υδρολογικό και υδρογεωλογικό ισοζύγιο.
 Κατανοήσει τις έννοιες του ορυκτού-πετρώματος και τις γενικές αρχές που διέπουν τη γεωλογία.
 Κατανοήσει τα βασικά και κρίσιμα χαρακτηριστικά αναγνώρισης των πετρογενετικών ορυκτών,
την σύνδεση τους με τους σημαντικότερους τύπους πετρωμάτων και τις διαδικασίες
δημιουργίας τους.
 Έχει γνώση των ενδογενών δυνάμεων που λαμβάνουν χώρα στη Γη μεταβάλλοντας το ανάγλυφο.
 Διακρίνει τις διαδικασίες που σχετίζονται με δυναμικές μεταβολές όπως η ηφαιστειότητα,
σεισμικότητα, διάβρωση, κατολισθήσεις.
 εκτιμήσει τους κινδύνους από φυσικές καταστροφές, τις επιπτώσεις τους και τη σημασία της
πρόληψης
 συνειδητοποιήσουν τη σημασία του υδρολογικού ισοζυγίου και της υδρογεωλογικής
συμπεριφοράς των γεωλογικών σχηματισμών που καθορίζουν τα ποιοτικά και ποσοτικά
χαρακτηριστικά των υδατικών πόρων και οδηγούν σε βέλτιστες περιβαλλοντικές πρακτικές

Βιβλιογραφία

-Προτεινόμενη Βιβλιογραφία :
Παπανικολaου Δ., Σιδερης, Χ. 2007. Γεωλογία Η Επιστήμη της Γης. Εκδόσεις Πατάκη, 291 σελ. Θεοδωρίκας, Στέργιος Σ., Ορυκτολογία-Πετρολογία, Εκδόσεις Ερωδιός, 2002
Γκάρτζος, Ε., Παυλόπουλος, Α., Τσαγκαλίδης, Α., Ορυκτολογία-Πετρολογία-Γεωλογία, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, 2002
-Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
Geology, Geomorphology, Journal of Structural Geology, Earth and Planetary Science Letters, Nature
Geosciencs, Lithos Journal, Journal of Petrology, European Journal of Mineralogy, Contributions to Mineralogy and Petrology, International Journal of Earth Sciences, Journal of Metamorphic Geology, Mineralogy and Petrology, American Mineralogist, Chemical Geology, Mineralogical Magazine, Sedimentology.

Διδάσκοντες

2105294888
stefanos@aua.gr
Αντίθετα με αυτό που θεωρεί η πλειοψηφία, το Lorem Ipsum δεν είναι απλά ένα […]

NEWSLETTER

Το Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής (ΕΦΠ) του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ) είναι το πρώτο αμιγές Πανεπιστημιακό Τμήμα Φυτικής Παραγωγής στην Ελλάδα και ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1989 (Π.Δ. 377/16-6-89, ΦΕΚ 166Α΄)
linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram Μετάβαση στο περιεχόμενο